61  Pm
Promethium 


Voorkomen
Naam
Ontdekking
Bereiding vroeger
Bereiding nu
Toepassingen en toelichting
Verdere toepassingen

 

 

 

VOORKOMEN       

Promethium komt in de aardkorst (tot 16 km diepte) in zeer geringe hoeveelhe­den voor, onder andere in pekblen­de (u­raanerts), als onderdeel van de verval­reeks van uraan. Ook treft men het aan in apatiet, waarschijnlijk als product van de omzetting van neodymi­um door neutronen afkomstig van kosmische straling.

Ook in het spectrum van ster HR 465 in de Andromeda-nevel is promethium aange­toond.

NAAM

De naam is afkomstig van Promet­heus, een titaan uit de Griekse mytholo­gie, die het vuur stal uit de hemel om het door mensen (smeden) te laten gebrui­ken. Deze naam werd gegeven vanwege de geweldige inspanningen die vereist waren om (verbindingen van) dit element te isoleren.

ONTDEKKING/BEREIDING

Promethium werd in 1902 reeds voorspeld, maar kon pas in 1942 door C.S. Wu, E.G. Segrč en H. A. Bethe worden bereid door beschie­ting van neo­dymi­um en praseodymium met neutronen, deuteronen en a-deel­tjes, bijvoorbeeld volgens:

 

 

In 1945 werd het aangetoond, in 1947 gescheiden van andere verbindingen van zeldzame aarden via ionenwis­seling en vloeistofchromato­gra­fie. In 1947 vond J.A. Marinski promethium in de ontledings­pro­ducten van 235U.

De naam werd in 1948 gegeven op voorstel van J.A. Marin­ski en L.E. Glendenin. Andere voorgestelde namen: Illinium, Florentium, Cyclonium. 

BEREIDING NU

Promethium wordt op kilogramschaal bereid bij de opwer­king van splijtstof­staven uit kernreacto­ren. Het wordt daarbij achtereenvolgens omgezet in oxide en chloride. Het kan door reductie met calcium als vrij zuiver metaal worden verkre­gen.

TOEPASSINGEN EN TOELICHTING

 

Nucleaire batterij

De instabiele promethiumkernen in promethiumverbindin­gen vallen uiteen volgens onderstaande reactie:

 

   147Pm     →   147Sm   +   0e

 

De reactiewarmte kan door middel van het thermo-elektrisch effect - met bijvoor­beeld thermo-elementen van loodtelluride of kobaltsilicide - in elektri­sche energie omgezet worden. Zo ontstaat energiebron, met een zeer licht gewicht, die gebruikt kan wor­den in ruimte­schepen, satellie­ten, enz. De levensduur van de batterijen bedraagt ongeveer 10 jaar.

 

Diktemeter

147Pm wordt bij diktemetingen als α-bron gebruikt. De ad­sorptie van de straling is een maat voor de dikte van het gemeten materiaal. Deze meetmethode wordt o.a. toege­past bij het meten van de dikte van de plastic coating op metalen. 

VERDERE TOEPASSINGEN

Toepassingen als ontleedbare stof (verbinding):

blauw/groen luminescerend materiaal, o.a. voor horloges en in ruimtevaart (mengsel van 147Pm2O met een fosfor, bijv. ZnS/Cu2+).