66  Dy
Dyprosium 


Voorkomen
Wingebieden
Naam
Ontdekking
Bereiding vroeger
Bereiding nu
Toepassingen en toelichting
Verdere toepassingen

 

 

 

VOORKOMEN       

5,2.10-4 % van de aardkost (tot 16 km diepte) bestaat uit dysprosium; het is het 42e ele­ment in rangorde van voorkomen. 

De belangrijkste mineralen, die kleine hoeveelheden van dit element bevatten, zijn: 

bastnaesiet-(Ce) (Ce,La)CO3F
bastnaesiet-(Y) (Y,La)CO3F  
euxeniet-(Y) (Y,Ca,Ce,U,Th)(Nb,Ti,Ta)2O6
fergusoniet-(Ce) (Ce,La,Nd)NbO4 
fergusoniet-(Nd) (Nd,Ce)NbO4
fergusoniet-(Y) YNbO4
gadoliniet-(Ce) (Ce,La,Nd,Y)2Fe+2Be2Si2O10 
gadoliniet-(Y) Y,Fe+2Be2Si2O10 
monaziet-(Ce) (Ce,La,Nd,Th)PO4 
monaziet-(La) (La,Ce,Nd)PO4
samarskiet-(Y) (Y,Ce,U,Fe+2)3(Nb,Ta,Ti)5O16
xenotiem-(Y)  YPO4

WINGEBIEDEN

De belangrijkste wingebieden liggen in Austra­lië, China, Mongolië, India, Brazi­lië, de Verenigde Staten van Amerika, Malei­sië, Rusland, Tanzania, Burundi, Zambia, Madagaskar, Noorwegen, Zweden, Canada, Duitsland, Oostenrijk en Zuid-Afrika. 

NAAM

De naam is afgeleid van het Griekse woord dys­prositos, wat moeilijk te bereiken betekent, en herinnert aan de moeilijkheden waarmee men te kampen had om het element te isoleren.  

ONTDEKKING

Dysprosium werd in 1886 door de P.E. Lecoq de Bois­baud­ran ontdekt in ytteraarde of yttria, verkregen uit mona­ziet­zand. Het duurde tot 1950 voor het in redelijk zuiver toestand kon worden bereid.

BEREIDING VROEGER

Zie 58 - Cerium.

BEREIDING NU

Zie 58 - Cerium. Dysprosium wordt bereid door reductie van het trifluoride met calcium, natrium of kalium.

TOEPASSINGEN EN TOELICHTING

Vliegtuigmetaal

Dysprosium wordt toegevoegd aan magnesiumlegeringen die in de vliegtuig­bouw worden gebruikt. Het verhoogt de hard­heid van het materiaal en verbe­tert de verwerkbaar­heid.

 

Optisch geheugen

Voor magnetisch-optische geheugens worden stoffen gebruikt die gemagnetiseerd kunnen worden met behulp van laserstra­len. Het gebied waarin de elementair mag­neetjes gericht worden is dan veel kleiner, waardoor de opslagcapaciteit spectaculair kan worden vergroot. Een van de hiervoor gebruikte stoffen is DyCo.

Ook combinaties van terbium, gadolinium en neodymium met ijzer en/of kobalt worden gebruikt. 

 

Permanente magneet

Een groot aantal legeringen van zeldzame aarden met onder andere ijzer, kobalt, nikkel of aluminium heeft goede magneti­sche eigenschappen en worden gebruikt voor permanente magneten. Bij dyspro­sium is dit Al2Dy3.

 

Stralingsbescherming

Ter bescherming tegen straling (“stralingsschild”) worden zowel legeringen van zeldzame aardmetalen met lood (bijv. Dy,Pb) als keramische materialen met zeldzame aarden (bijv. dysprosiumoxide) gebruikt.

 

Laser

Dysprosiumverbindingen geven in gasontladingsbuizen - afhankelijk van de combinatie met andere verbindingen van zeldzame aarden of met vanadiumver­bindingen - een grote verscheidenheid aan kleuren.  

 

Lampen 

VERDERE TOEPASSINGEN

Toepassingen als niet-ontleedbare stof (element) of legering:

toevoeging aan staal en regelstaven voor kernreactoren (Dy is een zeer goede neutronenabsorber).

 

Toepassingen als ontleedbare stof (verbinding):

koelen van de controlesonde in kernreactoren Dy2O3/Ni
neutronenabsorptie   Dy2O
supergeleiding  DyBa2Cu3O7