74  W
Wolfraam 

 

Voorkomen
Naam
Wingebieden
Ontdekking
Bereiding vroeger
Bereiding nu
Toepassingen en toelichting
Verdere toepassingen

 
 

 

VOORKOMEN                

1,25.10-4 % van de aardkost (tot 16 km diepte) bestaat uit wolfraam; het is het 57e element in rangorde van voorkomen.

De belangrijkste mineralen zijn:

anthoïniet WAl(O,OH)3
ferberiet FeWO4
hübneriet MnWO4
raspiet of stolziet PbWO4
russeliet  Bi2WO6
sanmartiniet (Zn,Fe+2)WO4
scheeliet CaWO4
tungsteniet  WS2
tungstiet of wolfraamoker  WO3.H2O
wolframiet (Fe+2 ,Mn+2)WO4

 

 

 

 

 

 

 

WINGEBIEDEN

De belangrijkste wingebieden­ liggen in China, Canada, de Verenigde Staten van Ameri­ka, Rusland, Kazakstan, Australië, Korea, Oeganda, Burma, Thailand, Groot-Brittannië, Bolivia, Peru en Portugal. Ook elders in Europa zijn nog (kleine) reserves: Frankrijk, Oostenrijk, Slovenië, Spanje, Tsjechië. 

NAAM                                                            

De naam is afgeleid van wolf rahm (spuma lupi), wat wolfsschuim betekent. Deze naam werd door de mineraloog G. Bauer gegeven omdat de aanwezigheid van het wolfraammi­ne­raal bij de bereiding van tin de opbrengst aanzienlijk verminderde. Men sprak van het ‘wegvreten’ van tin, zoals wolven hun prooi verslinden.

Ook wordt verondersteld dat de naam be­trek­king heeft op de naam van één van de ontdekkers, Woulfe.

De in het Engelse taalgebied gehanteerde naam, tungsten, is afgeleid van het Zweedse tung sten, wat zware steen betekent, vanwege de grote dicht­heid van het mineraal scheeliet, waarin het element werd aangetroffen. 

ONTDEKKING

A. F. Cronstedt sprak reeds in 1758 het vermoeden uit dat het door hem ontdek­te mine­raal 'tung sten' een nieuw element zou bevatten, maar hij slaagde er niet in dit aan te tonen. Hij stelde de naam tungsten voor. 

Wolfraam werd in 1779 voor het eerst aangetoond door P. Woulfe in het mineraal wolfra­miet. In 1781 vonden C. W. Scheele en T. O. Bergman het onafhan­ke­lijk van Woulfe in scheeliet.

BEREIDING VROEGER

Wolfraam werd in 1783 voor het eerst als metaal bereid door de gebroeders J. J. en F. Elhuyar de Suvisa. Zij reduceer­den wolframiet met koolstof.

BEREIDING NU

De wolfraamhoudende ertsen worden na verrijking door een aantal fysische bewerkingen gesmolten met natrium- of kali­umhydroxide, waarbij natriumwolframaat ontstaat. Dit wordt omgezet in ammoni­umwolframaat, waaruit door verhitten wolfraamoxide (WO3) ontstaat, dat met waterstof of koolstof wordt gereduceerd tot - poedervor­mig - me­taal. 

Door persen/sinteren in een waterstofatmosfeer en walsen wordt metaal in draad- of plaatvorm verkre­gen.

De wereldproductie bedraagt ongeveer 70.000 ton per jaar.

TOEPASSINGEN EN TOELICHTING

Laselektrode

Bij het lassen van metalen zoals koper, aluminium, titaan, magnesium en (roest­vrij) staal wordt argon als bescherm­gas tegen de vorming van oxiden en nitriden gebruikt (de zoge­noemde argonarc-methode). Ook bij de bereiding van deze metalen en bij bewerkin­gen waarbij deze metalen in gesmolten toestand komen, wordt argon als beschermgas toegepast. Als bij deze vorm van lassen een wolfraamelektrode wordt ge­bruikt, spreken we van TIG-lassen (Tungsten-Inert-Gas); als het te lassen metaal zelf als elektrode dient, spreekt men van MIG-lassen (Metal-Inert-Gas).

 

Gloeidraad lamp, TV

Wolfraam is het metaal met het hoogste smeltpunt. Het is daardoor uiterma­te geschikt als gloeidraad in gloeilam­pen, straalkachels, buizen voor sterke radiozenders en voor televisies, enz. Ook wolfraam­lege­ringen zijn hiervoor geschikt.

Wolfraam heeft dezelfde uitzettingscoëfficiënt als (boorsilicaat)glas en wordt daarom gebruikt bij het vastzetten van gloeidraden in glas.

Een wolfraamdraad van 100 mm, opgerold in een dubbele spiraal, in een lamp gevuld met argon of krypton geeft een intens wit licht bij 2.800 – 3.000 ºC. De lamp heeft een levensduur van ongeveer 1.000 uren. Wordt er een halogeen toegevoegd (zie 53 – Jood) is de lichtopbrengst nog groter en bedraagt de levensduur ongeveer 5.000 uren. Er kunnen draden gemaakt worden van slechts 10 mm dik. 

 

Pantser, granaat, kogel

Wolfraam, toegevoegd aan staal (ca. 7 – 22 %), verhoogt in grote mate de hardheid en hittebe­s­tendigheid van de legering. Ook al wordt ze gloeiend, blijft de hardheid behouden, terwijl gewoon staal zijn kracht verliest boven 200 ºC. De legering is daar­door zeer geschikt voor pantserstaal, kogels en grana­ten. Ook de neus van luchtdoelraketten is hiervan gemaakt. 

 

Straalpijp raket

Legeringen van wolfraam met tantaal, hafnium, niobium en/of zirkonium zijn bijzonder hittebestendig en worden gebruikt voor straalpijpen van raketten en straalmotoren en voor ionenmotoren. 

 

Snij‑, boorgereedschap

Voor snij- en boorgereedschap, dat gebruikt wordt in situaties waarbij met een zeer hoge belasting of met zeer hoge snelheden wordt gewerkt, bijvoorbeeld bij boren voor tandartsen, wordt ge­bruik gemaakt van wolfraamcarbide (WC en W2C). Deze stof wordt onder de naam Widia veel toegepast als vervanger van diamant bij boren en zagen. De naam is afkomstig van het Duitse ‘Wie Diamant’.

Naast deze carbiden worden ook legeringen van wolfraam met tan­taal, nikkel en/of molyb­deen voor genoemde doeleinden ge­bruikt.

VERDERE TOEPASSINGEN

Toepassingen als niet-ontleedbare stof (element) of als legering:

contactpunten in motoren

detector in de gaschromatograaf

elektrische contacten en schakelingen

gaslasers (onderdelen; W met Cu)

gloeikathode (W met ThO2)

hitteschild bij ruimtevaartuigen (met V en/of Mo)

kernreactortechnologie, o.a. containers voor splijtstof voor kernreactoren

matrijzen, walsen

metaal met grote treksterkte bij temperaturen boven de 1.650°C

ovens

röntgenapparatuur, röntgenplaatjes (W,Re)

slijpwerktuigen (W,Ni,Fe)

wolfraamstaal (W,Fe; toevoegen Ni,Cu en/of Cr be­schermt bij hoge temperaturen tegen oxidatie)

 

Toepassingen als ontleedbare stof (verbinding):

bekleden metaal    WC
elektrodemateriaal Li2WO2
  WO3
elektrodemateriaal in brandstofcellen  WC
halogeenlampen WI6
katalysator in de petrochemie  WS
  WO3, W18O49, W20O58 
katalytische verwijdering van NOx uit rookgas (denox)   WO3
ontzwaveling in de petrochemie   ammoniummetawolframaat
pigmenten wolframaten 
 (NaxWOis een pigment waarvan de kleur varieert met de samenstelling: voor x=1 geel, 
 voor x = 0,6 rood en voor x = 0,3 blauw.) 
röntgenfluorescentiestof wolfraamzuur
smeer- en  slijpmiddel voor boorinstallaties  WC
smeermiddel (bijv. voor de messen van scheerapparaten; in de lucht- en ruimtevaart;
voor vliegtuigremmen, hoogvacuümapparatuur en bij het trekken van metaaldraden) WS2
zonnecellen WO3